ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုတွေက ကမ္ဘာ့နေရာအနှံ့အပြားမှာရှိတဲ့ ငါးတွေကို ဘေးအန္တရာယ်ဖြစ်စေနေပါပြီ။ ဒီအန္တရာယ်ဟာ တရုတ်နိုင်ငံနဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံအနီးနားက ကမ်းရိုးတန်းဒေသတွေမှာ (၃၅) ရာခိုင်နှုန်းထိ မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး ငါးအရေအတွက်တွေ တဖြည်းဖြည်းလျော့နည်းလာနေကြောင်း သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ပြောခဲ့ပါတယ်။
သမုဒ္ဒရာပူနွေးလာခြင်းကြောင့် ဖမ်းမိထားတဲ့ ငါးပမာဏဟာလည်း အရင်ကထက် (၄) ရာခိုင်နှုန်း လျော့နည်းသွားခဲ့ပါတယ်။ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းတွေနဲ့ သမုဒ္ဒရာရဲ့အပူချိန်ဇယားတွေနဲ့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအချက်အလက်တွေကိုအသုံးပြုပြီး ၁၉၃၀ နဲ့ ၂၀၁၀ ကာလအကြားက မြင့်တက်လာခဲ့တဲ့အပူချိန်ကြောင့် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းရဲ့ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်ကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခဲ့ကြပါတယ်။
ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာရှိတဲ့ ငါးအရေအတွက်ကို သိသိသာသာလျော့ပါးပျောက်ကွယ်လာစေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာခြင်းကို လေ့လာခဲ့ပြီးနောက်မှာ ဒီလိုလျော့နည်းလာခြင်းက လူသန်းပေါင်းများစွာရဲ့ အသက်ရှင်နေထိုင်မှုနဲ့ အစားအစာထောက်ပံ့မှုအတွက် ခြိမ်းခြောက်လာနိင်ဖွယ်ရာရှိတယ် လို့ သတိပေးခဲ့ပါတယ်။
ကမ္ဘာတဝှမ်းက လူ (၅၆) သန်းကျော်ဟာ ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းတွေမှာ အလုပ်လုပ်နေကြတာဖြစ်ပြီး ပင်လယ်စာတွေက ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေမှာစားသုံးနေကြတဲ့ အသားကရရှိတဲ့ ပရိုတိန်းဓာတ်ရဲ့တစ်ဝက်ကိုသာ ထောက်ပံ့ပေးနိုင်တယ်လို့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။
ငါးအရေအတွက်လျော့ပါးမှုဖြစ်စဉ်က တောင်တရုတ်ပင်လယ်နဲ့ ဂျပန်နိုင်ငံက ကူယိုရှီရိုရေစီးကြောင်းအပါအဝင် အာရှတိုက်ရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းဒေသတွေမှာ အဆိုးရွားဆုံးဖြစ်နေတယ်လို့ မှတ်တမ်းတင်ထားပါတယ်။
“အရှေ့အာရှက ဂေဟစနစ်တွေဟာ တော်တော်လေးကို အားနည်းလို့နေပါတယ်။ ဒီနေရာတွေမှာ အဆက်မပြတ်ပူနွေးမှုတွေရှိနေပြီး ငါးအလွန်အကျွံဖမ်းဆီးမှုတွေလည်းရှိပါတယ်။ ငါးအရေအတွက်ဆက်လက်ကျဆင်းနေတာကြောင့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံတွေဟာ အခြားနေရာတွေက ငါးတွေကို ဈေးကြီးပေးပြီး တင်သွင်းနေကြရပါတယ်” လို့ ကယ်လီဖိုးနီးယားတက္ကသိုလ်ရဲ့ သုတေသီခေါင်းဆောင် ခရစ်စ် ဖရီး (Chris Free) က ဆိုပါတယ်။
ငါးအလွန်အကျွံဖမ်းခြင်းဟာလည်း ရာသီဥတုပြောင်းလဲခြင်းကို အကျိုးသက်ရောက်စေနိုင်ပြီး သမုဒ္ဒရာပူနွေးလာခြင်းကချည်း ငါးတွေအားလုံးကို ဘေးသင့်စေတာမဟုတ်ပါဘူး။ အစိုးရတွေအနေနဲ့ သမုဒ္ဒရာပူနွေးလာခြင်းကိုဖြစ်စေတဲ့ ငါးအလွန်အကျွံဖမ်းဆီးတာကို တားမြစ်ကြပ်မတ်သင့်ပြီး ဒေသတွေကြား ကုန်ပစ္စည်းမျှဝေဖို့ ကုန်သွယ်ရေးသဘောတူညီချက်တွေ ပြုလုပ်ထားသင့်ပါတယ်လို့ ဖရီးက ဆိုပါတယ်။
Ref: CNN “Earth’s fish are disappearing because of climate change, study says”
WL (ရိုးရာလေး)
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲဲျခင္းေၾကာင့္ ကမာၻတဝွမ္းက ငါးအေရအတြက္ ေလ်ာ့နည္းလာေန
ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမွုေတြက ကမာၻ့ေနရာအႏွ႔ံအျပားမွာရွိတဲ့ ငါးေတြကို ေဘးအႏၱရာယ္ျဖစ္ေစေနပါျပီ။ ဒီအႏၱရာယ္ဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံနဲ႔ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံအနီးနားက ကမ္းရိုးတန္းေဒသေတြမွာ (၃၅) ရာခိုင္ႏႈန္းထိ ျမင့္တက္လာခဲ့ၿပီး ငါးအေရအတြက္ေတြ တျဖည္းျဖည္းေလ်ာ့နည္းလာေနေၾကာင္း သိပၸံပညာရွင္ေတြက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
သမုဒၵရာပူေႏြးလာျခင္းေၾကာင့္ ဖမ္းမိထားတဲ့ ငါးပမာဏဟာလည္း အရင္ကထက္ (၄) ရာခိုင္ႏႈန္း ေလ်ာ့နည္းသြားခဲ့ပါတယ္။ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းေတြနဲ႔ သမုဒၵရာရဲ႕အပူခ်ိန္ဇယားေတြနဲ႔ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာအခ်က္အလက္ေတြကိုအသံုးျပဳၿပီး ၁၉၃၀ နဲ႔ ၂၀၁၀ ကာလအၾကားက ျမင့္တက္လာခဲ့တဲ့အပူခ်ိန္ေၾကာင့္ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းရဲ႕ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္ကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာခဲ့ၾကပါတယ္။
ကမာၻတဝွမ္းမွာရွိတဲ့ ငါးအေရအတြက္ကို သိသိသာသာေလ်ာ့နည္းလာေစတဲ့ ကမာၻႀကီးပူေႏြးလာျခင္းကို ေလ့လာခဲ့ၿပီးေနာက္မွာ ဒီလိုေလ်ာ့နည္းလာျခင္းက လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ အသက္ရွင္ေနထိုင္မႈနဲ႔ အစားအစာေထာက္ပံ့မွုအတြက္ ျခိမ္းေျခာက္လာနိင္ဖြယ္ရာရွိတယ္ လို႔ သတိေပးခဲ့ပါတယ္။
ကမာၻတဝွမ္းက လူ (၅၆) သန္းေက်ာ္ဟာ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းေတြမွာ အလုပ္လုပ္ေနၾကတာျဖစ္ၿပီး ပင္လယ္စာေတြက ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာစားသံုးေနၾကတဲ့ အသားကရရွိတဲ့ ပရိုတိန္းဓာတ္ရဲ႕တစ္ဝက္ကိုသာ ေထာက္ပံ့ေပးႏိုင္တယ္လို႔ သိပၸံပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။
ငါးအေရအတြက္ေလ်ာ့ပါးမွဳျဖစ္စဥ္က ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္နဲ႔ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက ကူယိုရွီရိုေရစီးေၾကာင္းအပါအဝင္ အာရွတိုက္ရဲ႕ ကမ္းရိုးတန္းေဒသေတြမွာ အဆုိးရြားဆံုးျဖစ္ေနတယ္လို႔ မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။
“အေရွ႕အာရွက ေဂဟစနစ္ေတြဟာ ေတာ္ေတာ္ေလးကို အားနည္းလို႔ေနပါတယ္။ ဒီေနရာေတြမွာ အဆက္မျပတ္ပူေႏြးမႈေတြရွိေနၿပီး ငါးအလြန္အကၽြံဖမ္းဆီးမႈေတြလည္းရွိပါတယ္။ ငါးအေရအတြက္ဆက္လက္က်ဆင္းေနတာေၾကာင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံေတြဟာ အျခားေနရာေတြက ငါးေတြကို ေစ်းၾကီးေပးျပီး တင္သြင္းေနၾကရပါတယ္” လို႔ ကယ္လီဖိုးနီးယားတကၠသိုလ္ရဲ႕ သုေတသီေခါင္းေဆာင္ ခရစ္စ္ ဖရီး (Chris Free) က ဆိုပါတယ္။
ငါးအလြန္အကၽြံဖမ္းျခင္းဟာလည္း ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းကို အက်ိဳးသက္ေရာက္ေစႏိုင္ျပီး သမုဒၵရာပူေႏြးလာျခင္းကခ်ည္း ငါးေတြအားလံုးကို ေဘးသင့္ေစတာမဟုတ္ပါဘူး။ အစိုးရေတြအေနနဲ႔ သမုဒၵရာပူေႏြးလာျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့ ငါးအလြန္အကၽြံဖမ္းဆီးတာကို တားျမစ္ၾကပ္မတ္သင့္ၿပီး ေဒသေတြၾကား ကုန္ပစၥည္းမွ်ေဝဖို႔ ကုန္သြယ္ေရးသေဘာတူညီခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္ထားသင့္ပါတယ္လို႔ ဖရီးက ဆိုပါတယ္။
Ref: CNN “Earth’s fish are disappearing because of climate change, study says”
WL (ရိုးရာေလး)
(Zawgyi)
